بررسی اثر بی ثباتی درآمد نفت بر رشد مخارج مصرفی و سرمایه گذاری دولت در اقتصاد ایران

بی ثباتی درآمدهای ارزی ناشی از صادرات تک محصولی در کشورهای در حال توسعه یکی از معضلات اصلی اقتصادی این کشورها محسوب می شود. وابستگی شدید فعالیت های اقتصادی کشور به درآمدهای حاصل از فروش نفت و هم-چنین با توجه به این نکته که بازار جهانی نفت به شدت تحت تأثیر تحولات سیاسی، اقتصادی و . . . می باشد، اقتصاد کشور را در معرض ضربات ناشی از تحولات ناگهانی از درآمدهای نفتی قرار داده است. از آنجا که درآمدهای صادراتی نفت در چنین کشورهایی غالبا به عنوان درآمد بخش دولتی محسوب می شود و از طریق خزانه وارد بودجه می شود، بحث بی ثباتی درآمد نفت و اثر آن بر رشد مخارج دولت حائز اهمیت است. به همین منظور در این مطالعه، رابطه بی-ثباتی درآمد نفت و مخارج دولت به تفکیک مصرفی و سرمایه گذاری مورد بررسی قرار می گیرد. زیرا که شناخت ماهیت و چگونگی اثرگذاری بی ثباتی درآمد نفت بر رشد مخارج مصرفی و سرمایه گذاری دولت در کنترل و سیاست گذاری اقتصادی از اهمیت خاصی برخوردار است. در این مطالعه که دوره مورد بررسی 1386-1344 می باشد ابتدا، تعاریف مختلفی از بی ثباتی و نحوه اندازه گیری بی ثباتی درآمد نفت ارائه شده است. سپس مدل های مختلفی به منظور توضیح تغییر متغیرهای هدف شامل مخارج مصرفی دولت، مخارج سرمایه گذاری دولت و نسبت این دو متغیر، تصریح شده است. یکی از متغیرهای منظور شده در این مدل ها، متغیر بی ثباتی است. در ادامه نیز از رویکرد همجمعی به روش ardl برای شناسایی روابط کوتاه مدت و بلندمدت استفاده شده است. نتایج حاکی از آنست که افزایش بی ثباتی درآمد نفت باعث افزایش مخارج مصرفی دولت و کاهش مخارج سرمایه گذاری دولت می شود. هم چنین افزایش بی ثباتی درآمد نفت سهم مخارج مصرفی به مخارج سرمایه گذاری دولت را افزایش می دهد. بنابراین می توان ادعا کرد که عدم کنترل بی ثباتی درآمد نفت در مسیر انتقال به بودجه دولت، اولا، ترکیب مخارج دولت را از ماهیت مخارج سرمایه-گذاری به ماهیت مخارج مصرفی سوق می دهد؛ ثانیا، باعث بزرگتر شدن بودجه دولت در اقتصاد ایران می شود. در آخر وجود اثر چرخ دنده ای بین درآمد نفت و مخارج مصرفی دولت همراه با کنترل نوسانات آن مورد آزمون قرار گرفت. این اثر برای تمامی حالات موجود تأیید شد. به این ترتیب می توان گفت که حتی با کنترل اثر بی ثباتی درآمد نفت، این درآمد دارای اثری نامتقارن بر مخارج مصرفی خواهد بود.